Sporządzanie skonsolidowanego sprawozdania finansowego

Ponadto jednostka sporządzająca skonsolidowane sprawozdanie finansowe może nie obejmować konsolidacją podmiotu, jeżeli dane nie mają wpływu na rzetelne i jasne przedstawienie sytuacji majątkowej i finansowej oraz wyniku finansowego grupy kapitałowej, a także gdy występują trudności z uzyskaniem niezbędnych danych do konsolidacji, polegające przede wszystkim na konieczności poniesienia niewspółmiernych kosztów. W szczególnych przypadkach prowadzi to do błędu szacunku w wielkości przychodów, wyniku finansowego i wartości majątku grupy kapitałowej. Kwota korekty może być tak znaczna, że wykracza poza przedział jakiegokolwiek akceptowanego poziomu nieistotności i niematerialności danych prezentowanych w sprawozdaniach finansowych.

Według R. Ignatowskiego powody, dla których wyłącza się podmioty z kon­solidacji, są oczywiste: „… tworzenie cichych rezerw, windowanie wyniku finan­sowego grupy przez wyłączanie podmiotów nierentownych, trudności z kom­pletacją danych do konsolidacji”. W konsekwencji takie manipulowanie składem podmiotów wchodzących do konsolidacji uniemożliwia porównywalność danych w przekroju czasowym. Należy również dodać, że wysoki poziom wyłączeń prowadzi do sytuacji, w której praktycznie nie można stosować, propagowanej przez IASC, zasady true and fair view w odniesieniu do grupy kapitałowej.

MSR stanowią podstawę do tworzenia polskich norm prawnych w zakresie rachunkowości grup kapitałowych. Jednak polskie regulacje w obszarze kon­solidacji sprawozdań finansowych, opierające się na rozwiązaniach zachodnich, pozostawiają bardzo dużą swobodę wyboru rozwiązań proceduralnych. Ułatwiają więc możliwość kreowania „rozmytego” obrazu pozycji majątkowej, finansowej i dochodowej grupy kapitałowej. Dla wyrobienia sobie poglądu o grupie kapitało­wej niezbędne jest wnikliwe przeanalizowanie informacji dodatkowej do przed­stawianych sprawozdań finansowych.

Brak doświadczenia w zakresie sporządzania skonsolidowanych sprawozdań finansowych w Polsce, przy dużej swobodzie wyboru rozwiązań szczegółowych i nieobejmowaniu nimi wszystkich aspektów konsolidacji, oraz brak doświadczenia w korzystaniu ze sprawozdań skonsolidowanych czyni je materiałem mało wiary­godnym i słabo wykorzystywanym w procesie decyzyjnym. Regulacje Unii Europejskiej w zakresie rachunkowości muszą być inkorporowane do norm prawnych krajów członkowskich. Polska nie może więc w swoich dążeniach do struktur Unii pominąć dostosowania własnych przepisów do rozwiązań proponowa­nych w dyrektywach.

Wprowadzenie do prawodawstwa polskiego obowiązku sporządzania, badania i ogłaszania skonsolidowanych sprawozdań finansowych miało na celu przy­stosowanie przepisów polskich do rozwiązań stosowanych w krajach o roz­winiętych gospodarkach rynkowych. Polskie normy prawne w zakresie sprawozdań finansowych grup kapitałowych uwzględniają przede wszystkim wymogi zawarte w następujących dyrektywach Rady UE:

1. VII Dyrektywa Rady UE z dnia 13 czerwca 1983 r. o skonsolidowanych sprawozdaniach finansowych, ich przygotowaniu, publikacji i badaniu, z dal­szymi zmianami,
2. Dyrektywa Rady z dnia 8 grudnia 1986 r. o rocznych zamknięciach rachun­kowych i skonsolidowanych sprawozdaniach banków i innych instytucji finan­sowych, stanowiąca o specyficznych odniesieniach dyrektywy IV i VH,
3. Dyrektywa Rady z dnia 19 grudnia 1991 r. dotycząca jednostkowych sprawo­zdań finansowych i skonsolidowanych sprawozdań instytucji ubezpieczenio­wych.